-- اکولایزر یا همسان ساز ابزاری است که پاسخ فرکانسی (دامنه برحسب فرکانس) را تغییر می دهد.
عملکرد و رفتار اکولایزرها چیست؟
اکولایزر یا همسان ساز ابزاری است که پاسخ فرکانسی (دامنه برحسب فرکانس) را تغییر می دهد یعنی تراز دامنه ی برخی از فرکانس ها را کم و زیاد می کند. در روزهای آغازین صنعت صدا، سیگنال ها (مانند خطوط تلفن) در مسافات طولانی دچار افت فرکانس های بالا می شدند. ابداع اکولایزرها برای مقابله با این مشکل بود تا سیگنال دو سر خط را با هم متعادل کنند. اما امروزه آنچه از اکولایزر انتظار می رود بسیار بیشتر از این است.
کاربردهای اکولایزر متنوع است : تراز کردن پاسخ فرکانسی، شکل دادن پاسخ فرکانسی، تاکید بر خصوصیت صوتی خاص، تفکیک اصوات، حذف اصوات ناخواسته و شکل دهی خلاقانه و نامتعارف اصوات.
در ابتدا برای ساخت اکولایزر از مدارات الکترونیک استفاده می شد که اکنون روش های دیجیتال و پردازشی نیز افزوده شده است. هر روش ساختی چه آنالوگ و چه دیجیتال رفتار خاصی را به اکولایزر می دهد. این رفتار خاص، دلیل گوناگونی تاثیر اکولایزرهای مختلف است زیرا هر کدام به روشی متفاوت به صدا پاسخ می دهند.
اکولایزر پارامتریک :
منعطف ترین نوع، اکولایزر پارامتریک است که از جدیدترین انواع به شمار می رود و توسط جرج مسنبرگ نوزده ساله در اوایل دهه ی هفتاد میلادی معرفی شد. ایده ی اصلی این بود که مشخصات اکولایزر( فرکانس مرکزی، دامنه و پهنای باند) مستقل از هم قابل کنترل باشند. اکولایزر روی فرکانسی به نام فرکانس مرکزی (fc) تنظیم می شود تا دامنه ی متناظر را تغییر دهد. در همین حال فرکانس های همسایه نیز تحت تاثیر قرار می گیرند. میزان تاثیر فرکانس های همسایه را پهنای باند (BW) فیلتر مشخص می کند که عبارتست از محدوده ی فرکانسی که تراز دامنه ی آن، 3 دسی بل افت کند (شکل 2).
گاهی بجای پهنای باند، نسبت بین فرکانس مرکزی بخش بر پهنای باند را که Q (ضریب کیفیت) نامیده می شود مدنظر قرار می دهند. هرچه Q (ضریب کیفیت) نامیده می شود مدنظر قرار می دهند. هرچه Q بیشتر باشد پهنای باند فیلتر کمتر بوده و به اصطلاح، فیلتر تیزتر است و درنتیجه فرکانس های همسایه کمتر تحت تاثیر قرار می گیرند (شکل3).
فرمول های زیر روابط بین پارامترهای اکولایزر را نشان می دهند :
Q=fc/BW , BW=fH-fL , fc2=fH×fL
اکولایزر پاسخ فاز را هم تغییر می دهد و این جنبه ای است که معمولا بیشتر مضر است تا مفید. هر فیلتری (اکولایزر از فیلتر ساخته می شود) از خازن و گاهی سیم پیچ به عنوان عنصر حساس به فرکانس استفاده می کند. خازن ها و سیم پیچ ها شارژ و دشارژ می شوند که این کار به زمان نیاز دارد و باعث می شود تا در عبور سیگنال از خازن و سیم پیچ، تاخیر رخ دهد. بیشترین مقدار تاخیر در فرکانس هایی است که تحت بیشترین تاثیر فیلتر هستند اما تاخیر در فرکانس هایی دیگر بسیار کمتر است. درنتیجه در اثر عبور سیگنال از فیلتر، برخی از فرکانس ها عقب می افتند یعنی واپیچش فاز رخ می دهد. پاسخ فاز در فرکانس مرکزی، بیشترین تغییر را دارد. در شکل 4 فیلتر در 100 هرتز بیشترین تغییر را دارد. مقدار فاز برحسب فرکانس برای دو مقدار دسی بل و 6 دسی بل تقویت نشان داده شده است. در سمت چپ فرکانس مرکزی (100 هرتز) که دامنه افزایش می یابد فاز مثبت و در سمت راست فرکانس مرکزی که دامنه کاهش می یابد فاز منفی است.
ادامه دارد....
